ใบหน้ากระตุกครึ่งซีกเป็นความผิดปกติที่เกิดขึ้นได้ เกิดจากกล้ามเนื้อใบหน้าครึ่งซีกจะกระตุกแบบนอกเหนือการควบคุม โดยเฉพาะเมื่อเวลาที่เครียดหรือตื่นเต้น มักพบบ่อยในวัยกลางคน เมื่อเกิดขึ้นแล้วอาจทำให้เสียความมั่นใจและเป็นกังวล จึงควรรีบพบแพทย์เพื่อทำการรักษาโดยเร็ว
รู้จักกล้ามเนื้อใบหน้ากระตุกครึ่งซีก
กล้ามเนื้อใบหน้ากระตุกครึ่งซีกในระยะเริ่มแรกมักเริ่มต้นจากการกระตุกเบา ๆ ของกล้ามเนื้อเปลือกหรือกล้ามเนื้อบริเวณกระพุงแก้ม ทางการแพทย์จำเป็นต้องวินิจฉัยแยกโรคจากภาวะกล้ามเนื้อกระตุกนอกเหนือการควบคุมของกล้ามเนื้อใบหน้า ได้แก่
- กล้ามเนื้อเปลือกตาเขม่น (Eyelid Myokymia)
- กล้ามเนื้อเปลือกตาเกร็งกระตุก (Blepharospasm)
- ใบหน้าเกร็งกระตุกครึ่งซีก (Hemifacial Spasm)
สามารถจำแนกความแตกต่างของอาการแสดงทั้งสามอย่างดังนี้
|
กล้ามเนื้อใบหน้ากระตุกครึ่งซีก |
อาการแสดงและการดำเนินโรค |
|
กล้ามเนื้อเปลือกตาเขม่น (Eyelid Myokymia) |
พบบ่อยมาก ไม่รุนแรง สร้างความรำคาญ เกิดกับกล้ามเนื้อเล็ก ๆ รอบดวงตา ส่วนมากมักเป็นข้างเดียว หายได้เอง ภายใน 1 – 2 อาทิตย์ |
|
กล้ามเนื้อเปลือกตาเกร็งกระตุก (Blepharospasm) |
5 – 13/100,000 ประชากร กล้ามเนื้อตาทั้งสองข้างปิด กระทบต่อความสามารถในการมองและคุณภาพชีวิต อาการเป็นซ้ำ ๆ เรื้อรัง ส่วนมากมักเป็นสองข้าง |
|
ใบหน้าเกร็งกระตุกครึ่งซีก (Hemifacial Spasm) |
20 – 50/100,000 ประชากร เริ่มจากกระตุกหรือเกร็งกล้ามเนื้อรอบดวงตา เมื่ออาการรุนแรงขึ้นจะมีกล้ามเนื้อมุมปากหดเกร็ง บางครั้งเปลือกตาปิด กระทบต่อคุณภาพชีวิต มักเป็นข้างเดียวเสมอ |
ใบหน้ากระตุกครึ่งซีกคืออะไร
โรคใบหน้ากระตุกครึ่งซีก (Hemifacial Spasm : HFS) คือหนึ่งในโรคเส้นประสาทสมองที่ทำให้กล้ามเนื้อใบหน้าเกิดการกระตุกหรือหดตัวควบคุมไม่ได้ โดยจะเกิดขึ้นฝั่งใดฝั่งหนึ่งของใบหน้า มีตั้งแต่กระตุกเบา ๆ ไปจนถึงกระตุกรุนแรง มักเริ่มที่บริเวณเปลือกตาของใบหน้าในซีกที่มีอาการก่อนจะลามไปยังกล้ามเนื้อส่วนล่างของใบหน้า ในกรณีที่รุนแรงมากอาจกระตุกจนกล้ามเนื้อหดเกร็งค้าง ลืมตาไม่ขึ้น และมุมปากเบี้ยวจนผิดรูป ผู้หญิงเป็นโรคนี้มากกว่าผู้ชาย
ใบหน้ากระตุกครึ่งซีกเกิดจากอะไร
สาเหตุของโรคใบหน้ากระตุกครึ่งซีกเกิดจากเส้นเลือดในสมองกดเบียดเส้นประสาทสมองคู่ที่ 7 (Facial Nerve) ที่ทำหน้าที่สั่งการกล้ามเนื้อใบหน้า กล้ามเนื้อรอบดวงตา หน้าผาก มุมปาก กล้ามเนื้อชั้นตื้นบริเวณลำคอ ไม่สามารถควบคุมโรคและระยะเวลาที่เกิดโรคได้ นอกจากนี้อาจเกิดจากอุบัติเหตุที่ทำให้เส้นประสาทถูกทำลาย เกิดจากเนื้องอกสมองกดเบียดบริเวณเส้นประสาท หรือในผู้ป่วยบางรายไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด
ใบหน้ากระตุกครึ่งซีกอาการเป็นอย่างไร
- ตาเขม่น ตากระตุกไม่รุนแรง
- กะพริบตาหรือปิดเปลือกตาได้โดยไม่ตั้งใจ
- มุมปากกระตุก
- ตาตี่หรือตาหลิ่ว
- ปากเบี้ยวเป็นพัก ๆ
ลักษณะการกระตุกของใบหน้ากระตุกครึ่งซีกเป็นอย่างไร
- กระตุกเองแบบเป็น ๆ หาย ๆ
- กระตุกไม่สม่ำเสมอ
- กระตุกไม่เป็นจังหวะ
- กระตุกและหดเกร็งร่วมด้วย
- กระตุกพร้อมกับการเคลื่อนไหวผิดปกติของกล้ามเนื้อใบหน้า (Facial Synkinesia)
ตรวจวินิจฉัยใบหน้ากระตุกครึ่งซีก
- ซักประวัติและตรวจร่างกายโดยแพทย์เฉพาะทางสมองและระบบประสาท
- ตรวจเอกซเรย์ด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) เพื่อพิจารณารอยโรคที่เส้นประสาทหรือที่ก้านสมอง
วิธีการรักษาใบหน้ากระตุกครึ่งซีก
การรักษาโรคใบหน้ากระตุกครึ่งซีกแบ่งออกเป็น 3 วิธีหลัก ได้แก่
- การใช้ยา มักเป็นการบรรเทาอาการด้วยยาลดอาการกระตุกที่ต้องรับประทานต่อเนื่องตามคำแนะนำของแพทย์ อาจมีอาการง่วงซึมและเกิดผลข้างเคียงจากการใช้ยาได้ เมื่อยาหมดฤทธิ์อาจกลับมาเป็นได้อีก
- การฉีดโบทูลินัมท็อกซิน (Botox) เข้ากล้ามเนื้อเพื่อลดอาการกระตุก นับเป็นการรักษาที่มีประสิทธิภาพและได้ผลดี เพราะเป็นการทำหัตถการเฉพาะในตำแหน่งที่มีการกระตุก แต่จะต้องฉีดซ้ำทุก 3 – 4 เดือนตามคำแนะนำของแพทย์และพบแพทย์ตามนัดหมายเพื่อติดตามอาการ ที่สำคัญต้องทำการรักษากับแพทย์เฉพาะทางที่มีความชำนาญในสถานพยาบาลที่ได้มาตรฐานเพื่อลดความเสี่ยงที่ไม่คาดคิดจากการรักษา อาทิ กล้ามเนื้อใบหน้าอ่อนแรง หน้าเบี้ยว ตาปิดไม่สนิท เป็นต้น
- การผ่าตัดแยกหลอดเลือดจากเส้นประสาท (Microvascular decompression: MVD) ในกรณีที่หลอดเลือดกดทับเส้นประสาทใบหน้า แพทย์เฉพาะทางจะทำการผ่าตัดเพื่อแยกหลอดเลือดบริเวณก้านสมองออกจากเส้นประสาทสมองคู่ที่ 7 ผ่านกล้องไมโครสโคป ถือว่าเป็นวิธีที่รักษาที่ต้นเหตุ ที่ช่วยแยกหลอดเลือดออกจากเส้นประสาทได้โดยตรง แผลเล็ก เจ็บน้อย ฟื้นตัวไว ช่วยลดการกดเส้นประสาทและหยุดการกระตุกได้แบบถาวร
ระวังปัจจัยเสี่ยงใบหน้ากระตุกครึ่งซีก
- ความเครียด วิตกกังวลกังวล หงุดหงิด โมโห
- การเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อใบหน้ามากเกินไป เช่น ยิ้ม พูด ใช้สายตา ฯลฯ
- อดนอน อ่อนเพลีย นอนไม่พอติดต่อกันเป็นเวลานาน
แม้ใบหน้ากระตุกครึ่งซีกจะไม่ได้ร้ายแรงถึงขั้นอัมพฤกษ์อัมพาตแต่ในผู้ป่วยบางรายอาจไม่สามารถหายขาดจากโรคได้ทำให้ผู้ป่วยเป็นๆหายๆขาดความมั่นใจส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตจึงควรปรึกษาแพทย์และเข้ารับการรักษาอย่างต่อเนื่องเพื่อลดความรุนแรงของโรคและมีคุณภาพชีวิตที่ดีในระยะยาว
แพทย์ผู้ชำนาญการรักษาใบหน้ากระตุกครึ่งซีก
พล.อ. นพ. สิรรุจน์ สกุลณะมรรคา ศัลยแพทย์ด้านสมองและระบบประสาท ชำนาญด้านการรักษาใบหน้ากระตุกครึ่งซีก รพ. กรุงเทพอินเตอร์เนชั่นแนล โรงพยาบาลเพื่อสมองและกระดูก
สามารถคลิกที่นี่เพื่อทำนัดหมายได้ด้วยตนเอง
โรงพยาบาลที่ชำนาญด้านการรักษาใบหน้ากระตุกครึ่งซีก
โรงพยาบาลเพื่อสมองและกระดูก พร้อมให้คำแนะนำ ค้นหาสาเหตุ และดูแลรักษาใบหน้ากระตุกครึ่งซีกด้วยทีมแพทย์เฉพาะด้านสมอง ทีมพยาบาล ทีมสหสาขาวิชาชีพ และเทคโนโลยีการรักษาที่ทันสมัย เพื่อลดความรุนแรงและช่วยให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างมั่นใจอีกครั้ง